KİŞİLİK, KARAKTER ve ÖZGÜVENİN  GELİŞMESİ

 

Kişilik, başka bir deyişle, ‘bireyin sosyal ve psikolojik tepkilerinin tümüne’ verilen bir isimdir. Kişilik, ‘bir kimsenin kendine göre belirli bir özelliği olması’ durumudur, ya da, onu ‘başkalarından farklı kılan bütün ayırıcı özelliklerine sahip olma’ konumudur. Aynı şekilde, kişilik, ‘o bireyin sosyal, ahlaki, zihinsel ve fiziksel özelliklerinin dinamik bir bütünleşmesidir’ diye de tarif edilebilir.

​

‘Karakter, huy, benlik, kimlik gibi terimler de eşdeğer anlamda kullanılmakla beraber, “kişilik” sözcüğü çok daha kapsamlıdır. Örneğin karakter daha çok ahlaki yönü, ‘huy-mizaç’ ise daha çok duygusal ve davranış yönlerini açıklayan kavramlardır. ‘Benlik’, bireyin kendisi ile ilgili algılamalarından ve değerlendirmelerinden oluşur. ‘Kimlik’ ise zaman zaman ‘benlik’ ve ‘kişilik’ yerine kullanılmaktadır. Üstüne üstlük, kişilik, birey büyüdükçe ve geliştikçe değişime de uğrar.

​

Prof. Dr. Kurban ÖZUĞURLU, “Evlilik Raporu” adlı eserinde “Kişiliği şöyle tarif ediyor:  

 

“KİŞİLİK kavramının içeriklerini şöyle özetleyebiliriz:

​

. Kişilik, tüm biyolojik yeteneklerin, içgüdülerin, öğrenilerek kazanılmış deneyimlerin birlik ve bütünlüğüdür.

. Kişilik, bir insanın gelişiminin her evresinde gerçekleşen bir yapılanma (ürüntüleşme) bütünlüğüdür. Bu bütünlüğü, kişisel davranışa yansıyan, kişiye özgü, bireysel farklılık gösteren nitelikler oluşturur.

. Kişilik, bireysel farklılığa dayanan duyguların, yeteneklerin ve alışkanlıkların oluşturduğu işlevsel (fonksiyonel) bir bütünlük sistemidir.”

​

“Uzmanlara göre kişilik, bireyin kendine özgü ve ayırıcı davranışlarının bütünü olarak tanımlanır. Bir başka deyişle, kişilik kavramlarını, bir insanın “nesnel” (objective) ve “öznel” (subjective) yanlarıyla diğerlerinden farklı kılan duygu, düşünce, tutum ve davranış özelliklerinin tümü anlaşılır. Karakter ise, kişiye özgü davranışların bütünü olup, insanın bedensel, duygusal ve zihinsel etkinliğine çevrenin verdiği değerdir. Karakterde, kişilikle içinde yaşanılan çevrenin değer yargıları birlikte yorumlanır.” 

 

İnsan’ın özünü oluşturan  kişilik  konusundaki son bilimsel gerçekleri, kişilik gelişiminde çevre, kültür ve ailenin rollerini, “özgüven gelişimi”ni ve sağlıklı kişilik gelişiminin inkar edilemez niteliği olan “problem çözebilme yeteneğinin geliştirilmesi” konularını, Prof. Dr. Adnan Kulaksızoğlu’nun “Ergenlik Psikolojisi” ve Prof. Dr. İlkay KASATURA’nın “Kişilik ve Özgüven” adlı kitaplarından yaptığımız alıntılarla yakından incelemeye devam edelim.

 

Kulaksızoğlu’nun Mussen’den kaydettiğine göre, genellikle, bir kişiliğin gelişiminde  etken olan ögeler  şunlardır: 

 

1.   GENETİK ve BİYOLOJİK Faktörler

​

Birçok kişisel özelliğin, örneğin saldırganlık, sinirlilik, sosyal olma vb. “çevre”den çok “genetik faktörler”e bağlı olduğu, birçok bilim adamları tarafından artık kabullenilmektedir. BEDEN YAPISI, FİZİKSEL GÖRÜNÜŞ, YÜZ’ün yapısı, BOY ve AĞIRLIK büyük oranda genetik olarak belirlenir. “Fiziksel” bakımdan, görünüş dahil, kuvvetli-üstün olma, çocuğun kişiliği üzerinde çok olumlu bir rol oynar. Ama, okul başarısı düşük olan çocuk ve ergenlerin olumlu bir ‘benlik’ kavramı geliştirmeleri çok güçtür. Genetik etkenler, fiziksel özellikleri belirler, Fiziksel özellikler de, kişinin özelliklerini etkiler.

 

2.   KÜLTÜREL  Etkenlerin Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri

​

“Hepimizin davranışının çoğunda, yaşanan çevredeki  kültür’ün yansıması vardır. Yemek yeme biçimi, temizlik alışkanlığı, giyim tarzı, dili kullanma ve konuşma biçimi, konuşma ve zamanı kullanma stilimiz, dini inançlar ve kalıplaşmış yargılar hep kültürümüzün ürünü, hatta kültürün ta kendisidir. “Kültür denen şey de somut, katı bir öge değildir. Kültürü yapan insanlar olduğuna göre, her toplumda farklı insan grupları (sub-groups) mevcuttur. Bunların büyük bir kısmı, hala geleneksel bir biçimde yaşarlar ve dolayısıyla da, ‘özgün’ bir gençlik dönemi için, toplumun diğer bölümündekilere paralel bir şekilde, hazır olmayabilirler.

 

3.   Kişilik  Gelişiminde  SOSYAL  SINIFLARA  Bağlı  Etkenler 

Her düzeydeki ailelerin, çocuklarına ait beklentileri ve tutumları farklı olabilir ve gerçekten farklıdırlar da. Anne-baba beklentileri de çocuğun ‘kişilik’ özelliklerini biçimlendirirler.  

 

4.   Kişilik  Gelişiminde  PSİKOLOJİK  Faktörler

a)      Büyüme, gelişme ve kudretli olma,

b)      İlerleme, olgunlaşma ve değişme,

c)      Bireysel bağımsızlık kazanma,

d)      Başarı ve güven kazanma,

e)      Beğenilme ve takdir edilme,

f)       Olumlu sosyal ilişkiler kurma, ve

g)      Mutlu olma istekleri.

 

“Kişilik gelişiminde, bireyin kendini algılama ve değerlendirmesine ilişkin geliştirdiği görüşler, benlik kavramı’nı oluşturur. Benlik kavramı, Carl ROGERS’in geliştirdiği Fenomenolojik (Varlıkçı-egzistansiyalistik) Benlik kavram ı’nda önemli bir yer tutar. Bu kavrama göre, her birey, kendisinini merkez olduğu bir evrende yaşar. Herkesin kendine özgü, ‘gerçek’ olan olguları vardır. “Bireylerin birbirlerinden farklı tepkiler göstermeleri, çevrelerini farklı olarak algılamaları ve farklı yorumlamaları, ‘farklı’ kişilik ve benlik sahibi olmalarındandır.